Informacje (stan na 23.10.2024 roku) dotyczące chorób zakaźnych w Polsce jednoznacznie wskazują na fakt, że w kraju pojawił się pierwszy, potwierdzony badaniami laboratoryjnymi, przypadek zakażenia gorączką zachodniego Nilu. Co ciekawe, zakażony pacjent nie wyjeżdżał w ostatnim czasie w obszary endemicznego występowania tej choroby. Wysoce prawdopodobnym jest scenariusz, że do zakażenia człowieka doszło poprzez ukąszenie komara, który wcześniej został zainfekowany wirusem poprzez picie krwi chorego ptaka. Najnowsze źródła (stan na 27.10.2024 roku) wskazują na kolejny przypadek zakażenia gorączką zachodniego Nilu. Drugi przypadek infekcji jest związany z powrotem pacjenta z Egiptu, gdzie choroba występuje endemicznie. Oba zakażenia z ostatnich dni nie są ze sobą w żaden sposób powiązane.
Gorączka zachodniego Nilu (ang. WNF-West Nile fever) jest zakaźną chorobą wirusową wywoływaną przez patogen z rodziny Flawiwirusów. Rezerwuarem zakażenia są ptaki, a wektorem wirusa – komary (z rodzaju Aedes). Do zakażenia człowieka dochodzi poprzez ukąszenie zakażonego komara, który wcześniej żywił się krwią ptaka w czasie bezobjawowej wiremii. Choroba nie przenosi się między ludźmi – wyjątek stanowi kontakt człowieka z zakażonymi tkankami chorego pacjenta takimi jak na przykład krew podczas transfuzji lub organami podczas transplantacji. Choroba występuje w krajach Afryki Północnej i Środkowej (zlokalizowanych w dorzeczu Nilu – Egipt, Uganda), na Bliskim Wschodzie (Izrael), w Azji, Ameryce Północnej, a nieliczne jej przypadki odnotowywano również na południu Europy (Grecja, Włochy).
W miesiącach letnich bieżącego roku (lipiec-sierpień 2024) obserwuje się gwałtowny wzrost liczby zakażeń gorączką zachodniego Nilu w Europie, w szczególności we Włoszech, Austrii, Niemczech, Grecji i Hiszpanii. Odnotowano również w tych krajach pierwsze zgony z powodu tej choroby.
W kontekście ostatnich medialnych doniesień, uzasadniony niepokój budzą dwa przypadki zakażenia gorączką zachodniego Nilu w Polsce. Czy jest się czego obawiać? Należy zwrócić uwagę na fakt, że wirus jest szczególnie niebezpieczny dla ptaków, które są jego rezerwuarem. W związku z licznymi doniesieniami o martwych ptakach w stolicy, działania służb weterynaryjnych skupiły się na wykryciu przyczyn padnięcia ptaków – przeprowadzono szereg badań laboratoryjnych w kierunku chorób zakaźnych ptaków m.in.: rzekomego pomoru drobiu, ptasiej grypy, gorączki zachodniego Nilu. Wyniki badań były zaskakujące: w pięciu na siedem próbek wykryto wirusa WNF. Jest to niezbity dowód na to, że wraz z ociepleniem klimatu, wirus poszerza swój zasięg terytorialny wraz z migrującym ptactwem, w związku z czym należy się spodziewać, że w przyszłości liczba zakażeń gorączką zachodniego Nilu będzie rosła. Prognozy z 2018 roku wskazywały, że występowanie tej choroby do 2050 roku obejmie swoim zasięgiem większość Europy, aczkolwiek w optymistycznym wariancie wirus zatrzyma się na linii Tatr.
Źródło: https://healpolska.pl/aktualnosci/wirus-zachodniego-nilu-nad-wisla-to-mozliwe/, 27.10.2024.
Szacuje się, że nawet 80% zakażeń może przebiegać bezobjawowo. W przypadkach ciężkich, objawami choroby jest przede wszystkim wysoka gorączka z towarzyszącymi dreszczami i dolegliwości grypopodobne (uczucie zmęczenia, osłabienie, brak koncentracji, bóle głowy, mialgia, bóle stawowe). Może pojawić się grudkowa wysypka na kończynach oraz zaburzenia o charakterze neurologicznym (drgawki, dezorientacja, sztywność karku, zaburzenia świadomości, czucia i odruchów). Choroba jest szczególnie niebezpieczna dla osób powyżej 65. roku życia.
Do chwili obecnej nie wynaleziono szczepionki przeciwko gorączce zachodniego Nilu, a leczenie sprowadza się do łagodzenia występujących objawów zakażenia (tj. gorączki i dolegliwości bólowych).
Innymi chorobami wirusowymi przenoszonymi przez komary z rodzaju Aedes jest chikungunya oraz denga.
Chikungunya występuje w obu Amerykach (Brazylia, Paragwaj, Argentyna, Boliwia), w południowych krajach Azji (m.in.: Indie, Pakistan, Tajlandia, Malediwy), w południowo-wschodniej Afryce (Senegal). W 2024 roku w Europie potwierdzono jeden przypadek zakażenia (we Francji). Do chwili obecnej odnotowano ok. 460 tys. przypadków zachorowań na całym świecie. Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ang. ECDC – European Centre for Disease Prevention and Control) ocenia w Europie ryzyko transmisji wirusa jako wysokie ze względu na sprzyjające warunki środowiskowe dla aktywności wektorowej i replikacji patogenu. Pocieszającym jest fakt, że 30 maja 2024 roku Europejska Agencja Leków (EMA) wydała pozytywną opinię na temat szczepionki IXCHIQ zapobiegającej chikungunyi, a w czerwcu dopuściła ją do użytku w krajach Unii Europejskiej.
Denga występuje w krajach o klimacie tropikalnym i subtropikalnym – w Azji Południowo-Wschodniej, obu Amerykach, w Afryce oraz w regionie Morza Śródziemnego (Francja, Hiszpania, Włochy, Grecja). Z danych ECDC wynika, że w 2024 roku do chwili obecnej odnotowano ponad 10 mln zachorowań i ponad 5 tys. zgonów z powodu tej choroby. Z powodu ograniczonych możliwości diagnostycznych w wielu krajach europejskich dane te mogą być wysoce niedoszacowane. Chorobę tę uważa się za najczęstszą i najszybciej rozwijającą się infekcję wirusową u ludzi. Obecnie dostępne są dwie szczepionki Od czerwca 2024 roku na dengę w Polsce dostępna jest dwudawkowa szczepionka Qdenga.
Niewątpliwie, zachodzące zmiany klimatyczne w Europie jednoznacznie wskazują na ekspansję komarów z rodzaju Aedes przenoszących niebezpieczne, tropikalne choroby zakaźne (m.in. gorączkę zachodniego Nilu, chikungunya czy też dengę), co stanowi poważne wyzwanie dla systemów ochrony zdrowia wielu państw europejskich, w tym również dla Polski. Rosnąca liczba infekcji i wysokie ryzyko dalszego rozprzestrzeniania się wektorów zakażenia jest niezbity dowodem, że wyżej wspomniane choroby zakaźne stają się poważnym zagrożeniem dla zdrowia publicznego w Europie i w Polsce.
W związku z narastającym ryzykiem występowania zakażeń, kluczową rolę odrywa profilaktyka, która powinna opierać się w pierwszej kolejności na podnoszeniu świadomości społeczeństwa o tych chorobach, zagrożeniach jakie ze sobą niosą dla zdrowia i sposobach ochrony przed nimi, natomiast w drugiej kolejności – powinna podkreślać niezawodną rolę szczepień ochronnych.
- Meodent, Pierwsze zakażenie gorączką zachodniego Nilu w Polsce? Wyjaśniamy, jak groźny jest dla ludzi, dostęp online: https://www.medonet.pl/choroby-od-a-do-z/choroby-zakazne,pierwsze-zakazenie-goraczka-zachodniego-nilu-w-polsce–wyjasniamy–jak-to-jest-grozne,artykul,88285040.html, 26.10.2024.
- Polsat News, Gorączka Zachodniego Nilu. Jest podejrzenie drugiego przypadku w Polsce, https://www.polsatnews.pl/wiadomosc/2024-10-27/goraczka-zachodniego-nilu-jest-podejrzenie-drugiego-przypadku-w-polsce/, 27.10.2024.
- Główny Inspektorat Sanitarny, Gorączka zachodniego Nilu, dostęp online: https://www.gov.pl/web/gis/goraczka-zachodniego-nilu-wnv, 27.10.2024.
- Deptuła A., Gorączka Zachodniego Nilu – objawy, jak można się zarazić?, dostęp online: https://apteline.pl/artykuly/goraczka-zachodniego-nilu-objawy-jak-mozna-sie-zarazic?srsltid=AfmBOoo8Wu0yG3aXJ1tkPEoxHcR3ndVQXL_EY7URuIFymrzDdyYaa2c1, 27.10.2024.
- Pawłowska B., Gorączka Zachodniego Nilu w Polsce?, dostęp online: https://www.euroimmun.pl/goraczka-zachodniego-nilu-w-polsce/, 27.10.2024.
- Pawłowska B., Gorączka Zachodniego Nilu w Polsce?, dostęp online: https://www.euroimmun.pl/goraczka-zachodniego-nilu-w-polsce/, 27.10.2024.
- Health and Environment Alliance, Wirus zachodniego Nilu nad Wisłą? To możliwe, dostęp online: https://healpolska.pl/aktualnosci/wirus-zachodniego-nilu-nad-wisla-to-mozliwe/, 27.10.2024.
- https://healpolska.pl/aktualnosci/wirus-zachodniego-nilu-nad-wisla-to-mozliwe/, 27.10.2024.
- Pawłowska B., Gorączka Zachodniego Nilu w Polsce?, dostęp online: https://www.euroimmun.pl/goraczka-zachodniego-nilu-w-polsce/, oraz Główny Inspektorat Sanitarny, Gorączka zachodniego Nilu, dostęp online: https://www.gov.pl/web/gis/goraczka-zachodniego-nilu-wnv, 27.10.2024.
- Główny Inspektorat Sanitarny, Gorączka zachodniego Nilu, dostęp online: https://www.gov.pl/web/gis/goraczka-zachodniego-nilu-wnv, 27.10.2024.
- European Centre for Disease Prevention and Control, Chikungunya worldwide overview, dostęp online: https://www.ecdc.europa.eu/en/chikungunya-monthly, 27.10.2024.
- Maj K., Pierwsza szczepionka przeciwko wirusowi chikungunya zarejestrowana w Europie. Co warto wiedzieć o preparacie Ixchinq?, dostęp online: https://www.e-zikoapteka.pl/artykuly/pierwsza-szczepionka-przeciwko-wirusowi-chikungunya-zarejestrowana-w-europie-co-warto-wiedziec-o-pre.html, 27.10.2024.
- Gorączka denga czyli ostrzeżenie dla wyjeżdżających do Hiszpanii, Grecji, Chorwacji, Włoch, dostęp online: https://aptekacodzienna.pl/blog/artykul/goraczka-denga-czyli-ostrzezenie-dla-wyjezdzajacych-do-hiszpanii-grecji-chorwacji-wloch, 27.10.2024.
- Podsiadły I., Alarmująca liczba zachorowań na dengę, dostęp online: https://www.euroimmun.pl/alarmujaca-liczba-zachorowan-na-denge/, 27.10.2024.
- https://ec.europa.eu/health/documents/community-register/2024/20240517162411/anx_162411_pl.pdf, 27.10.2024.